The land of Hiyawa (Que) revisited

Abstract

The focus of this article is the recently published, near-duplicate ARSUZ inscriptions carved on two stelae found near İskenderun in southeastern Turkey and dating to the later tenth century BC. Particular attention is given to the historical section of these inscriptions, and its reference to a land called Hiyawa (Assyrian Que) in eastern Cilicia, previously attested in only one other Iron Age inscription, the Luwian-Phoenician bilingual found at Çineköy near Adana. The article discusses what new information can be deduced about Hiyawa, including its relationship with the land of Adana(wa) in eastern Cilicia, the implications to be drawn from the findspot of the stelae and the much-debated question of whether the references to Hiyawa reflect Greek settlement in southeastern Anatolia during the Early Iron Age. Fresh attention is also given to the two Akkadian texts from the archives of Late Bronze Age Ugarit which refer to a group called the Hiyawa-men, who were located at that time (late 13th to early 12th century) in Lukka in southwestern Anatolia. The controversial identification of this group with Ahhiyawans/Mycenaean Greeks is re-examined within the broader context of a comprehensive reconsideration of the Ahhiyawa-Hiyawa equation and the role played by ‘Hiyawans’ and the land of Hiyawa in the affairs of the eastern Mediterranean world from the end of the Bronze Age through the succeeding Iron Age.

Özet

Bu makalenin odak noktası, son zamanlarda yayınlanan, Türkiye’nin güneydoğusunda İskenderun yakınlarında bulunan ve M.Ö. 10. yüzyılın sonlarına tarihlenen, iki stel üzerine oyulmuş neredeyse birbirinin kopyası olan ARSUZ yazıtlarıdır. Özellikle bu yazıtların tarihsel bölümüne dikkat çekilir ve daha önce Adana yakınlarında Çineköy’de bulunmuş olan Luvi-Fenike dillerinde yazılmış bir diğer Demir Çağı yazıtında doğrulanan ve doğu Kilikya’da bulunan Hiyawa (Asurca Que) ülkesine atıfta bulunması üzerinde durulur. Makalede, doğu Kilikya’daki Adana(wa) ülkesiyle ilişkisi de dahil olmak üzere, Hiyawa hakkında hangi yeni bilgilere ulaşılabileceği, stellerin buluntu yerlerinden hangi sonuçların çıkarılabileceği ve çok tartışılan bir soru olan Hiyawa’nın Erken Demir Çağı’nda güneydoğu Anadolu’da Yunan yerleşimini yansıtıp yansıtmadığı tartışılmaktadır. Ayrıca Ugarit’in Geç Tunç Çağı arşivlerinde bulunan iki Akad metninde, güneybatı Anadolu’da Lukka’da o dönem yerleşmiş (13. Yüzyıl sonlarından 12. Yüzyıl başlarına kadar) Hiyawalılardan bahsedilmektedir. Bu topluluğun tartışmalı kimliği Ahhiyawalılar/Mikenli Yunanlılar ile birlikte, Ahhiyawa-Hiyawa denkleminin, ‘Hiyawalıların’ ve Hiyawa ülkesinin Tunç Çağı’nın sonundan başlayıp onu takip eden Demir Çağı boyunca doğu Akdeniz dünyasında oynadığı rol daha geniş çerçevede kapsamlı bir şekilde yeniden gözden geçirilerek incelenmektedir.