Hostname: page-component-586b7cd67f-t7czq Total loading time: 0 Render date: 2024-11-27T22:14:56.181Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

The Origins of Creationism in the Netherlands: The Evolution Debate among Twentieth-Century Dutch Neo-Calvinists

Published online by Cambridge University Press:  07 March 2012

Abraham C. Flipse
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The Netherlands is, besides the United States, one of the few countries where debates about creationism have been raging for decades. Strict creationism has become deeply rooted in traditional Reformed (Calvinist) circles, which is all the more remarkable as it stemmed from a very different culture and theological tradition. This essay analyses the historical implantation of this foreign element in Dutch soil by investigating the long-term interaction between American creationism and Dutch “neo-Calvinism,” a movement emerging in the late nineteenth century, which attempted to bring classical Calvinism into rapport with modern times. The heated debates about evolution in the interbellum period as well as in the sixties—periods characterized by a cultural reorientation of the Dutch Calvinists—turn out to have played a crucial role. In the interbellum period, leading Dutch theologians—fiercely challenged by Calvinist scientists—imported US “flood geology” in an attempt to stem the process of modernisation in the Calvinist subculture. In the sixties many Calvinists abandoned their resistance to evolutionary theory, but creationism continued to play a prominent role as the neo-Calvinist tradition was upheld by an orthodox minority, who (re-)embraced the reviving “Genesis Flood” creationism. The appropriation of American creationism was eased by the earlier Calvinist-creationist connection, but also by “inventing” a Calvinist-creationist tradition, suggesting continuity with the ideas of the founding fathers of neo-Calvinism. This article aims to contribute to a better understanding of what Ronald L. Numbers has recently called the “globalization” of the “science-and-religion dialogue.”

Type
Research Article
Information
Church History , Volume 81 , Issue 1 , March 2012 , pp. 104 - 147
Copyright
Copyright © American Society of Church History 2012

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

1 Numbers, Ronald L., The Creationists. From Scientific Creationism to Intelligent Design. Expanded Edition (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2006), 367, 409–410Google Scholar; Ouweneel, W.J., “Creationism in the Netherlands,” Impact supplement to Acts & Facts 7 (1978): i–ivGoogle Scholar; Enserink, Martin, “Is Holland Becoming the Kansas of Europe?,” Science 308 (2005): 1394CrossRefGoogle ScholarPubMed; Blancke, Stefaan, “Creationism in the Netherlands,” Zygon: Journal of Religion & Science 45 (2010): 791–816CrossRefGoogle Scholar.

2 Evolutie of Schepping. Wat geloof jij? In the main text of this paper Dutch titles and quotations appear in English translation; the original Dutch is given in the footnotes.

3 Miller, Jon D., Scott, Eugenie C., Okamoto, Shinji, “Public Acceptance of Evolution,” Science 313 (2006): 765–766CrossRefGoogle Scholar.

4 In this article “Dutch Calvinism” refers to the orthodox wing of the Reformed tradition in the Netherlands. The school of thought called “neo-Calvinism” emerged in the late nineteenth century within Dutch Calvinism and was an attempt to make orthodoxy relevant in modern times, in a way that will be explained below. Although not all orthodox Calvinists adhered to it, the neo-Calvinist movement was to become very influential in the twentieth century.

5 Livingstone, David N., “Evolution and Religion,” in Evolution: The First Four Billion Years, eds. Ruse, Michael & Travis, Joseph (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2009), 348–369, on 363Google Scholar; Bulhof, Ilse N., “The Netherlands,” in The Comparative Reception of Darwinism, ed. Glick, Thomas F. (Austin: University of Texas Press, 1974), 269–306, on 306Google Scholar.

6 Young, Davis A., “The reception of geology in the Dutch Reformed tradition: the case of Herman Bavinck (1854–1921),” in Geology and Religion: A History of Harmony and Hostility, ed. Kölbl-Ebert, M. (London: Geological Society, 2009), 289–300, esp. 296–299Google Scholar; compare to: Livingstone, David N., Darwin's Forgotten Defenders: The Encounter Between Evangelical Theology and Evolutionary Thought (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1987)Google Scholar.

7 On the complexification and the spatialization in the historiography of science and religion see Brooke, John & Cantor, Geoffrey, Reconstructing Nature. The Engagement of Science and Religion (New York: Oxford University Press, 2000), 15–72Google Scholar; Livingstone, David. N., “Science, Region, and Religion: The Reception of Darwinism in Princeton, Belfast, and Edinburgh,” in Disseminating Darwinism: The Role of Place, Race, Religion and Gender, eds. Numbers, Ronald L. & Stenhouse, John (Cambridge: Cambridge University Press, 1999), 7–38Google Scholar; Livingstone, David N., Hart, D.G. & Noll, Mark A., “Introduction: Placing Evangelical Encounters with Science,” in Evangelicals and Science in Historical Perspective (New York: Oxford University Press, 1999), 3–13Google Scholar; Dixon, Thomas, “Introduction,” in Science and Religion. New Historical Perspectives, eds. Dixon, Thomas, Cantor, Geoffrey & Pumfrey, Stephen (Cambridge: Cambridge University Press, 2010), 1–19CrossRefGoogle Scholar.

8 Numbers, Ronald L., “Simplifying complexity: patterns in the history of science and religion,” in Science and Religion: New Historical Perspectives, 263–282, esp. 274–275Google Scholar. On the geography and circulation of knowledge see Livingstone, David N., Putting Science in its Place: Geographies of Scientific Knowledge (Chicago: University of Chicago Press, 2003)CrossRefGoogle Scholar. On the recent spread of creationism: Numbers, The Creationists, 391–433; Coleman, Simon & Carlin, Leslie, “Introduction: The Cultures of Creationism: Shifting Boundaries of Belief, Knowledge and Nationhood,” in The Cultures of Creationism: Anti-Evolutionism in English-Speaking Countries, eds. Coleman, Simon & Carlin, Leslie (Aldershot, UK: Ashgate, 2004), 1–28Google Scholar.

9 Examples of Dutch-American (Calvinist) networks can be found in Sharing the Reformed Tradition. The Dutch-North American Exchange, 1846–1996, eds. Harinck, George & Krabbendam, Hans (Amsterdam: VU Uitgeverij, 1996)Google Scholar; and Morsels in the Melting Pot: The Persistence of Dutch Immigrant Communities in North America, eds. Harinck, George & Krabbendam, Hans (Amsterdam: VU University Press, 2006)Google Scholar.

10 On early reactions to Darwinism in the Netherlands: Leeuwenburgh, Bart & van der Heide, Janneke, “Darwin on Dutch Soil: The Early Reception of his Ideas in the Netherlands,” in The Reception of Charles Darwin in Europe, vol. 1, eds. Engels, Eve-Marie & Glick, Thomas F. (London: Continuum, 2008), 175–186Google Scholar.

11 Abraham Kuyper was introduced to the readers of Church History in 1948 by van der Kroef, Justus M., “Abraham Kuyper and the Rise of Neo-Calvinism in the Netherlands,” Church History 17 (1948): 316–334CrossRefGoogle Scholar. Since then, a great deal has been written on Kuyper, the neo-Calvinist view of society and science, “worldview” and “principles,” in Dutch as well as in English. Introductions include: Molendijk, Arie L., “Neo-Calvinist Culture Protestantism: Abraham Kuyper's Stone Lectures,” Church History and Religious Culture 88 (2008): 235–250CrossRefGoogle Scholar; van Deursen, Arie, The Distinctive Character of the Free University in Amsterdam, 1880–2005. A Commemorative History (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 2008), esp. 1–68Google Scholar; Koch, Jeroen, Abraham Kuyper. Een biografie (Amsterdam: Boom, 2006), esp. 171–238, 391–438Google Scholar; Heslam, Peter S., Creating a Christian Worldview: Abraham Kuyper's Lectures on Calvinism (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1998)Google Scholar; Ratzsch, Del, “Abraham Kuyper's Philosophy of Science,” in Facets of Faith and Science, vol. 2, The Role of Beliefs in Mathematics and the Natural Sciences: An Augustinian Perspective, ed. van der Meer, Jitse M. (Lanham, Md.: University Press of America, 1996), 1–32Google Scholar.

12 On the political and religious changes in this period: van Rooden, Peter, Religieuze regimes. Over godsdienst en maatschappij in Nederland, 1570–1990 (Amsterdam: Bert Bakker, 1996), 33–42Google Scholar. On evolution, see: van der Heide, Janneke, Darwin en de strijd om de beschaving in Nederland 1859–1909 (Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2009), 203–206Google Scholar; and de Rooy, Piet, Darwin en de strijd langs vaste lijnen (Nijmegen: SUN, 1987), 11–12Google Scholar.

13 The huge amount of literature on the Dutch phenomenon of pillarization in general, and the question of whether Kuyper's ideas contributed to the development of pillarization in particular, include Blom, J.C.H., “Pillarisation in perspective,” West European Politics 23 (2000): 153–164CrossRefGoogle Scholar; Heslam, Christian Worldview, 2–3, 24–25, 158–160, 263; Skillen, James W., “From Covenant of Grace to Equitable Public Pluralism: The Dutch Calvinist Contribution,” Calvin Theological Journal 31 (1996): 67–96Google Scholar; van Rooden, Peter, “Long-term Religious Developments in the Netherlands, 1750–2000,” in The Decline of Christendom in Western Europe, 1750–2000, eds. McLeod, Hugh & Ustorf, W. (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 113–129, esp. 117–118Google Scholar. On pillarization as part of a wider, Western European modernization process and a survey of other opinions, see: Adama, Janneke, “Verzuiling als metafoor voor modernisering,” (with a summary in English: “‘Pillarization’ as a Metaphor for Modernization”) in Moderniteit. Modernisme en massacultuur in Nederland 1914–1940, eds. de Keizer, Madelon & Tates, Sophie (Zutphen: Walburg Pers, 2004), 265–283Google Scholar.

14 Kuyper, , Evolutie. Rede bij de overdracht van het rectoraat aan de Vrije Universiteit op 20 October 1899 gehouden (Amsterdam: Höveker & Wormser 1899), 7CrossRefGoogle Scholar; translation in Abraham Kuyper A Centennial Reader, ed. Bratt, James D. (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1998), 403–440, on 405Google Scholar. In the course of time, different interpretations of Kuyper's address have been put forward, as will become clear later in this article. Recent interpretations and evaluations include ibid., 403–404; Menninga, Clarence, “Critical Reflections on Abraham Kuyper's Evolutie Address,” Calvin Theological Journal 33 (1998): 435–443Google Scholar; Ratzsch, “Kuyper's Philosophy of Science,” 15–16; Heslam, Christian Worldview, 104–111.

15 Kuyper “Evolution,” in Centennial Reader, 412.

16 Kuyper “Evolution,” in Centennial Reader, 427–428, 437. For the scientific crisis in Darwinism around 1900: Bowler, Peter J., The Eclipse of Darwinism: Anti-Darwinian Evolution Theories in the Decades around 1900 (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1983)Google Scholar.

17 Kuyper “Evolution,” 436–438; Abraham Kuyper, Locus De Creatione (Unpublished Lecture Notes), 119–127.

18 See for these contacts Harinck, George, Mijn reis was geboden. Abraham Kuypers Amerikaanse tournee (Hilversum: Verloren, 2009), 9–28Google Scholar.

19 Livingstone, David N. and Noll, Mark A., “B.B. Warfield (1851–1921): A Biblical Inerrantist as Evolutionist,” Isis 91 (2000): 283–304Google ScholarPubMed. For a comparison of Kuyper and Warfield, especially their views on science and Scripture, see Heslam, Christian Worldview, 11–14, 109–111, 125–132, 186–190, 251–256; Harris, Harriet A., Fundamentalism and Evangelicals (Oxford: Oxford University Press, 2008), 205–232CrossRefGoogle Scholar; Marsden, George M., Understanding Fundamentalism and Evangelicalism (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1991), 122–152Google Scholar.

20 Heslam, Christian Worldview, 63–74; Kuyper, A., Calvinism: The L.P. Stone Lectures for 1898–1899: Six Lectures Delivered in the Theological Seminary at Princeton (New York: Revell, [1899])Google Scholar.

21 Warfield, B. B., “Review of Abraham Kuyper, Evolutie: Rede bij de overdracht van het rectoraat aan de Vrije Universiteit op 20 October, 1899,” Presbyterian and Reformed Review 12 (1901): 296Google Scholar; included in B.B. Warfield: Evolution, Science and Scripture Selected Writings, eds. Noll, Mark A. & Livingstone, David N. (Grand Rapids, Mich.: Baker Books, 2000), 191Google Scholar.

22 Kuyper, Evolutie, 53.

23 Bavinck, , “Contra” in Buekers, P. G. & Bavinck, H., Pro en Contra Evolutie (Baarn: Hollandia, 1907)Google Scholar; a translation is included in Essays on Religion, Science and Society. Herman Bavinck, ed. Bolt, John (Grand Rapids, Mich.: Baker, 2008), 105–118Google Scholar. On Bavinck: Al Wolters, “Herman Bavinck on faith and science,” in Facets of Faith and Science, vol. 2, 33–56.

24 Bavinck, “Contra,” 26: ‘Van een plan en een doel is . . . geen sprake, [maar ze draagt] een toevallig karakter.’

25 Ibid., 36: ‘De dingen [moeten] tot mechanische beweging herleid kunnen worden.’

26 Ibid., 37–38; see also Bavinck, , Schepping of Ontwikkeling (Kampen: Kok, 1901)Google Scholar.

27 Harinck, George, “Twin sisters with a changing character: how neo-Calvinists dealt with the modern discrepancy, between the Bible and modern science,” in Nature and Scripture in the Abrahamic Religions: 1700-Present, vol. 2, eds. van der Meer, Jitse M. & Mandelbrote, Scott (Leiden: Brill, 2008), 317–370, on 325–328, 337Google Scholar; Heslam, Christian Worldview, 128–132.

28 Kuyper, Evolutie, 14: ‘wèl geconstateerde feiten [laten zich niet] amortiseeren.’

29 Davis, Edward B., “The Word and the Works. Concordism in American Evangelical Thought,” in The Book of Nature in Early Modern and Modern History, eds. van Berkel, Klaas & Vanderjagt, Arjo (Leuven: Peeters, 2006), 195–207Google Scholar; Young, Davis A. & Stearly, Ralph F., The Bible, Rocks, and Time: Geological Evidence for the Age of the Earth (Downers Grove, Ill.: IVP Academic, 2008), 120–131Google Scholar.

30 The articles were collected and posthumously published in four volumes. See Kuyper, A., Van de Voleinding, vol. 1 (Kampen: Kok, 1929), 382–391, 488–491Google Scholar.

31 Kuyper, A., De Gemeene Gratie, vol. 1, 4th ed. (Kampen: Kok, [1902]), 49–50, 62–63Google Scholar.

32 For example, Ibid., 100–105; Kuyper, Van de Voleinding, vol. 2, 271.

33 Bavinck, , Gereformeerde Dogmatiek, vol. 2 (Kampen: Bos, 1897), 471–489Google Scholar. Rogland, Max, “Ad Litteram: Some Dutch Reformed Theologians on the Creation Days,” The Westminster Theological Journal 63 (2001): 211–233Google Scholar, on 213–215; Young, “The reception of geology,” 293–296.

34 The articles were collected and published in four volumes. See Geesink, W., Van's Heeren Ordinantiën. Inleidend deel (Amsterdam: Kirchner, 1907), 162–332Google Scholar, on 299: “irreligieus, omdat zij zoowel voor de werking Gods in als voor Zijn doel met het creatuur geen plaats laat.”

35 Ibid., 294–297.

36 Ibid., 227.

37 Ibid., 254–255.

38 Wetenschappelijke bijdragen tot de bevestiging der oud-testamentische geschiedenis. Van prof. G.F. Wright. Vertaald door C. Oranje. Met een voorrede van Dr. A. Kuyper (Rotterdam: Daamen, 1907), viii–xGoogle Scholar. On Wright: Numbers, Ronald L., “George Frederick Wright: From Christian Darwinist to Fundamentalist,” Isis 79 (1988): 624–645CrossRefGoogle Scholar; Livingstone, Darwin's Forgotten Defenders, 65–70, 148–149; England, Richard, “Interpreting Scripture, Assimilating Science: Four British and American Christian Evolutionists on the Relationship between Science, the Bible, and Doctrine,” in Nature and Scripture, vol. 1, 183–223, on 199–208Google Scholar.

39 Wetenschappelijke bijdragen. G.F. Wright, 304–320.

40 For example, Hendriks, J., De emancipatie van de gereformeerden. Sociologische bijdrage tot de verklaring van enige kenmerken van het huidige gereformeerde volksdeel (Alphen aan den Rijn: Samsom, 1971)Google Scholar.

41 Paul, Herman and de Niet, Johan, “Issus de Calvin: Collective memories of John Calvin in Dutch neo-Calvinism,” Sober, Strict and Scriptural: Collective Memories of John Calvin, 1800–2000, eds. de Niet, Johan, Paul, Herman & Wallet, Bart (Leiden: Brill, 2009), 67–95CrossRefGoogle Scholar; Van Rooden, “Long-term Religious Developments,” 117–118.

42 On neo-Calvinist and pietistic Calvinists in the Netherlands see Kuiper, D.Th., “Oorzaken van de verschillen in behoudendheid tussen gereformeerden en christelijke gereformeerden,” in Kuiper, Tussen observatie en participatie. Twee eeuwen gereformeerde en anti-revolutionaire wereld in ontwikkelingsperspectief (Hilversum: Verloren, 2002), 155–171Google Scholar.

43 Christelijke Encyclopaedie voor het Nederlandsche volk, 6 vols., eds. Grosheide, F.W. et al. (Kampen: Kok, 1925–1931)Google Scholar; Dekker, Gerard, Van het centrum naar de marge. De ontwikkeling van de christelijke godsdienst in Nederland (Kampen: Kok, 2006), 19–30Google Scholar.

44 D.Th. Kuiper, “Gefnuikte vernieuwing. De ‘beweging der jongeren’ in de Gereformeerde Kerken in Nederland, 1910–1930,” in Kuiper, Tussen observatie en participatie, 123–152; Aalders, Maarten, 125 jaar Faculteit der Godgeleerdheid aan de Vrije Universiteit (Zoetermeer: Meinema, 2005), 124–164Google Scholar.

45 Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen, ‘bij het licht van Gods Woord.’

46 George Harinck, “Twin Sisters,” 350–352.

47 Flipse, Abraham C., “Against the Science-Religion Conflict: the Genesis of a Calvinist Science Faculty in the Netherlands in the Early Twentieth Century,” Annals of Science 65 (2008): 363–391, esp. 378–386CrossRefGoogle Scholar.

48 de Gaay Fortman, J. P., “Mogelijke oorzaken voor het uitsterven van diergroepen,” Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland (Orgaan CVNG) 23 (1923): 25–49Google Scholar, on 49: ‘Dat er bij zuiver wetenschappelijk gebruik geen bezwaar tegen [de evolutiegedachte] is,’ ‘bruikbare samenvatting.’ On De Gaay Fortman: Lever, J., “Dr. J.P. de Gaay Fortman 1887–1983,” Vrije Universiteit Amsterdam jaarboek 1982–1983 (Amsterdam: Vrije Universiteit, 1983), 65–66Google Scholar. For a straightforward account of the changing attitude of Calvinist scientists and theologians toward evolution: Visser, Rob P.W., “Dutch Calvinists and Darwinism, 1900–1960,” in Nature and Scripture, vol. 2, 293–314Google Scholar.

49 de Gaay Fortman, J. P., “Evolutie en Christelijke Wetenschap,” in Gedenkboek der Societas Studiosorum Reformatorum. Ter gelegenheid van haar 8ste lustrum 1886–1926 (Rotterdam: Donner, 1926), 107–112, on 109Google Scholar; de Gaay Fortman, J.P., “De Evolutie-gedachte” and “Discussie,” Orgaan der Societas Studiosorum Reformatorum (Orgaan SSR) 1 (1929): 88–94, on 91Google Scholar.

50 De Gaay Fortman, “De Evolutie-gedachte,” 90: ‘het dogmatisch-theologisch systeem, dat gevormd is op grond van een Bijbel-exegese in een tijd, toen de biologische argumenten der evolutie-gedachten nog niet bestonden,’ 92: ‘met behoud van alle wezenlijke elementen van Schrift en Historie,’ 93: ‘[Concordisme] loopt meestentijds op hopeloos schipperen uit.’

51 Diemer, J. H., “De Evolutiegedachte,” Orgaan SSR 1 (1929): 125–127, on 127Google Scholar: ‘de evolutiegedachte aanvaarden als wetenschappelijke theorie [en] het wezen der ontwikkeling zoeken in de plannen (denkeenheden) van den Goddelijken Geest,’ 125.

52 Schoep, G. K., “Over de evolutiegedachte,” Orgaan SSR 1 (1929): 145–150Google Scholar.

53 Schouten, W. J. A., “De tegenwoordige stand van het evolutievraagstuk” and “Discussie,” Orgaan CVNG 26 (1926): 1–24, 50–51Google Scholar, on 6: ‘De vraag of de evolutieleer al dan niet in strijd is met de leerstellingen der Christelijke kerk is niet gemakkelijk te beantwoorden.’

54 Kramer in: Orgaan CVNG 26 (1926): 51: ‘dat het scheppingsverhaal in overeenstemming is met het wetenschappelijk onderzoek.’

55 Schouten, W. J. A., Evolutie (Kampen: Kok, 1935), 10.Google Scholar

56 Ibid., 111–125, 197–198, 199.

57 Ibid., 200–201: ‘dat de mensch afstamt van de een of andere apensoort.’

58 Diemer, J. H., “De Evolutieleer. Hoe staat de Christen tegenover dit vraagstuk. De Ouderdom van de aarde. De mensch geen product van evolutie,” De Rotterdammer, 10 December 1935Google Scholar; Diemer, J. H., “Het Evolutieprobleem. Een nieuw werk van Dr. W. J. A. Schouten,” De Standaard, 2 January 1936.Google Scholar

59 Diemer, “Het Evolutieprobleem”: ‘deïstisch of pantheïstisch evolutionisme, dat de plaats inneemt van het scheppingsgeloof,’ ‘Ik hoop niet, dat Dr. Schouten's opvatting inzake evolutie als de eenig mogelijke voor een christen-bioloog zal worden beschouwd.’

60 Schouten, W. J. A., Sterren en Sterrenstelsels (Kampen: Kok, 1932), 170–172Google Scholar. Cf. Noordtzij, A., Gods Woord en der eeuwen getuigenis. Het Oude Testament in het licht der Oostersche opgravingen. Tweede vermeerderde druk (Kampen: Kok, 1931), 105–120Google Scholar. On the framework interpretation: van Driel, C. M., Gewantrouwd gereformeerd. Het omstreden leiderschap van neocalvinist Arie Noordtzij (1871–1944) (Barneveld: De Vuurbaak, 2010), 262–278Google Scholar; Young & Stearly, The Bible, Rocks, and Time, 150–152.

61 de Gaay Fortman, J. P., “Wederwoord,” Orgaan SSR 1 (1929): 150–153Google Scholar, on 153: ‘vanuit die onomstootelijk juiste Schriftopvatting alle terreinen van de wetenschap beheerschen.’

62 For example, “De ‘monkey trial’ in Nederland,” Het Vaderland, 8 September 1925; “Fundamentalisme in Amerika en Nederland I. Meester Scopes en ds. Geelkerken,” Nieuwe Rotterdamsche Courant, 20 October 1925; “Fundamentalisme in Amerika en Nederland II. ‘Bryan is not dead,’” Nieuwe Rotterdamsche Courant, 21 October 1925.

63 Maartje Brattinga, “‘Zouden onze voorouders er zoo uitgezien hebben?’ Hoe de evolutietheorie ontvangen werd in Nederlandse familiebladen en schoolboekjes, 1867–1974” (Master thesis, University of Amsterdam, 2006).

64 On the Geelkerken Case: De kwestie-Geelkerken. Een terugblik na 75 jaar, ed. Harinck, George (Barneveld: De Vuurbaak, 2001)Google Scholar; and Rogland, “Ad Litteram,” 217–229.

65 Flipse, Ab, ‘Hier leert de natuur ons zelf den weg.’ Een geschiedenis van Natuurkunde en Sterrenkunde aan de VU (Zoetermeer: Meinema, 2005), 46, 106–107Google Scholar; van Bekkum, Koert, “‘Naar de klaarblijkelijke bedoeling zintuiglijk waarneembaar.’ De kwestie-Geelkerken in theologiehistorisch perspectief,” in De kwestie-Geelkerken, 87–108Google Scholar, on 97; Ridderbos, J. in: Bezwaar en antwoord. Ds Brussaards uiteenzetting van bezwaren tegen de beslissingen der synode en het antwoord van Prof. Ridderbos met repliek en dupliek (Kampen: Kok, 1926)Google Scholar, 20: ‘het vervagen van het Paradijsverhaal . . . beteekent het binnenhalen van de leer der evolutie,’ 50. I thank Dr. M.J. Aalders for sharing his ideas about these issues with me.

66 Rogland, “Ad Litteram,” 219–226; Harinck, G., “Vernieuwing en verwarring. K. Schilder en het gereformeerde studentenleven in verband met de kwestie-Geelkerken,” JGGK 3 (1989): 136–157Google Scholar, esp. 149, 153–154; Schilder, K., Een hoornstoot tegen Assen? (Kampen: Kok, 1928), 44–50, 15–27, 30–37Google Scholar. Schilder critically discusses evolutionary theory, in particular its application to the descent of man and the history of religion, in his Heidelbergsche Catechismus. Zondag 8–9 (Goes: Oosterbaan & Le Cointre, 1950), 268–316Google Scholar.

67 Harinck, George, “Valentijn Hepp in America: Attempts at International Exchange in the 1920s,” in Sharing the Reformed Tradition, 115–138, on 128–133Google Scholar.

68 Hepp, Valentine, Calvinism and the Philosophy of Nature. The Stone Lectures Delivered at Princeton in 1930 (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1930), esp. 181, 185–186Google Scholar; cf. Price, George McCready, The New Geology. A Textbook for Colleges, Normal Schools, and Training Schools; and for the General Reader (Mountain View, Calif.: Pacific Press, 1923), 5Google Scholar.

69 On Price and his direct influence: Numbers, The Creationists, 88–119.

70 Several scholars have noticed Hepp's appreciation of Price: Roberts, Michael, Evangelicals and Science (Westport, Conn.: Greenwood Press, 2008), 152Google Scholar; Young, “The Reception of Geology,” 296–297; Numbers, The Creationists, 471n61.

71 Aalders, G. Ch., De Goddelijke Openbaring in de eerste drie hoofdstukken van Genesis (Kampen: Kok, 1932), 229–263Google Scholar. On Aalders: Rogland, “Ad Litteram,” 216–217. Rogland has shown that in this period most Calvinist theologians in the Netherlands were adherents of the “extraordinary day” interpretation. Although they differ in this respect from (contemporary) young-earth-creationists, their views of many other points are very similar.

72 Aalders, Goddelijke Openbaring, 285–298.

73 Ibid., 296–297: ‘de vele millioenen jaren waarover geologie en palaeontologie meenen te moeten beschikken,’ ‘rijk ontwikkelde flora's en fauna's [die] als het ware plotseling geheel van den aardbodem zijn verdwenen.’

74 W. H. Nieuwhuis, “Evolutie”; “Darwinisme,” in Christelijke Encyclopaedie.

75 A. van Deursen, “Geologie” in Christelijke Encyclopaedie. I thank Professor Henk Aay, Calvin College, for sending me information and a bibliography of Van Deursen.

76 J. P. de Gaay Fortman in Orgaan CVNG 32 (1932), 37: ‘Als er maar eens werkelijk kennis genomen wordt van de feiten,’ ‘niet met enkele onwaarschijnlijke bespiegelingen vanaf kan maken.’

77 Leene, Henk, “Wereldbeeld en geschiedenisbeeld—honderd jaar Oude Testament in het GTT,” in Theologie op de drempel van 2000. Terugblik op 100 jaar Gereformeerd Theologisch Tijdschrift, eds. Stoker, Wessel & van der Sar, Henk C. (Kampen: Kok, 1999), 61–87, on 65–67Google Scholar; Schouten, , “Calvinisme en Natuurphilosophie (Een beoordeling van prof. Hepp's Stone-lectures),” Orgaan CVNG 31 (1931): 51–81Google Scholar, on 61: ‘In het boek . . . komen zoveel onjuiste beweringen voor, dat het niet mogelijk is deze alle te bespreken’; “Notulen der Vergadering. 28 Mei 1932,” Orgaan CVNG 33 (1933): 56–59Google Scholar.

78 Flipse, “Against the Science-Religion Conflict,” 370–378; Sizoo, G. J., “Na vijfendertig jaar,” Geloof en Wetenschap 63 (1965): 253–269Google Scholar, on 256: ‘Indien dit calvinistische natuurphilosophie zou moeten heten . . . dan was de twijfel ten aanzien van haar toekomst . . . ten volle gerechtvaardigd.’

79 Verseveldt, J., “De waardering der geologie in orthodox-Christelike kringen” and “Bespreking,” Orgaan CVNG 32 (1932): 41–58, 80–94Google Scholar. On Verseveldt: den Hartog, J. C., “Obituary. Dr. Jacob Verseveldt 8 February 1903–29 March 1987,” Zoologische Verhandelingen 245 (1988): i–viGoogle Scholar.

80 Verseveldt, “De waardering der geologie,” 52: ‘zuiver hypothetiese wereldkatastrophe,’ 56: ‘ontaarden . . . in een transigeren met de wetenschappelike gegevens en een marchanderen met de Bijbeltekst.’

81 Schouten, Evolutie, 149–150, 153–154.

82 Sizoo, G. J., Radioactiviteit (Kampen: Kok, 1933), 195–196Google Scholar.

83 de Graaf, A., Algemeene Geologie (Kampen: Kok, 1933), 199–200Google Scholar: ‘God de Heere werkt zeer vaak met groote getallen in Zijn Schepping.’

84 de Graaf, A., De wereld in den loop der tijden (Zutphen: Ruys, [1938]), 24Google Scholar.

85 Christendom en Natuurwetenschap.

86 Harinck, George, “Op losse schroeven. Gereformeerden en de moderniteit,” in Moderniteit. Modernisme en massacultuur, 332–354Google Scholar.

87 Harinck, “Twin Sisters,” 362–366; Harinck, , “De kwestie-Geelkerken en de moderne cultuur,” in Kwestie-Geelkerken, 69–86, on 81–83Google Scholar; Van Bekkum, “Naar de klaarblijkelijke bedoeling,” 102.

88 Acts of the First Reformed Ecumenical Synod, Grand Rapids 1946, 12–13.

89 Stoker, H. G., Eloff, G. & Toit, S. Du, “Rapport van de Commissie inzake Schepping en Evolutie,” in Reformed Ecumenical Synod Amsterdam 1949. Reports, 67–85, on 70Google Scholar.

90 Schouten, W. J. A., “Gereformeerde Oecumenische Synode,” I-II, Geloof en Wetenschap 47 (1949): 187–198Google Scholar; Verseveldt, J., “Boekbespreking. Prof. Dr John de Vries: Het lied van Gods Schepping,” Geloof en Wetenschap 48 (1950): 146–152, on 146–147Google Scholar; Hooykaas, R., “Dominees en evolutie,” Bezinning. Gereformeerd maandblad tot bewaring en bevordering van het christelijke leven 5 (1950): 74–88Google Scholar; Acts of the Reformed Ecumenical Synod Amsterdam 1949, 38, 85.

91 R. Hooykaas, “Dominees en evolutie,” 88: ‘waarover de Schrift het stilzwijgen bewaart en die beslist moeten worden langs de moeizame weg van het biologisch onderzoek en niet door uitspraken van een Synode’; Hooykaas in Geloof en Wetenschap 47 (1949): 102–104.

92 G.J. Sizoo to the committee of the Association, 20 December 1948; J. Verseveldt to G. J. Sizoo, 23 December 1948, J. R. van de Fliert to W. P. T. Nijenhuis, 17 May 1949; Sizoo to Nijenhuis, 10 June 1949, Archive of the Christian Association of Scientists, HDC. Cf. Flipse, Hier leert de natuur, 165–167.

93 Sizoo, G. J. et al., De ouderdom der aarde, 4th ed. (Kampen: Kok, 1955)Google Scholar. Thirty-three, mostly positive, reviews are collected in the Archives of the Christian Association of Scientists, HDC.

94 Christelijke Encyclopedie. Tweede geheel herziene druk, 6 vols., eds. Grosheide, F. W. and Itterzon, G. P. van (Kampen: Kok, 1956–1961)Google Scholar.

95 J. R. van de Fliert, “Fossielen”; “Geologie”; “Paleontologie”; “Stratigrafie”; J. Lever, “Creationisme”; “Darwin”; “Evolutie–biologisch”; “Evolutionisme,” in ibid.

96 Lever, J., Het creationisme. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op 22 september 1952 (Wageningen: Zomer en Keunings, 1952), 5Google Scholar.

97 Lever, J., Creatie en evolutie (Wageningen: Zomer & Keunings, 1956), 191Google Scholar. For translation, see: Lever, J., Creation and Evolution (Grand Rapids, Mich.: Grand Rapids International Publications, 1958)Google Scholar.

98 Ibid., 173–188, on 182: ‘tot ontplooiing binnen het onbegrijpbare wonder van de geschapen totaliteit.’

99 Ibid., 173–174. For criticism of Lever's early ideas: Verseveldt, J., “Boekbespreking. Dr. J. Lever, ‘Het Creationisme,’” Geloof en Wetenschap 51 (1953): 108–110Google Scholar. On Ramm: Spradley, Joseph F., “Changing Views of Science and Scripture: Bernard Ramm and the ASA,” Perspectives on Science and Christian Faith 44 (1992): 2–9Google Scholar.

100 J. Lever, “Evolutionisme,” in Christelijke Encyclopedie. Tweede druk.

101 Acta van de Gereformeerde Oecumenische Synode Edinburgh 1953, 32, 52, 129.

102 Acts of the Fourth Reformed Ecumenical Synod Potchefstroom 1958, 56–61, on 60.

103 van de Fliert, J. R., Enkele opmerkingen over de soortnaam in de Paleontologie. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar in de geologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op vrijdag 18 maart 1960 (Kok: Kampen, 1960), 5Google Scholar: ‘een grote polemiek, niet tegen een Evolutiewerkelijkheid als Scheppingsgegeven, maar tegen een monistisch materialistische Evolutieleer.’

104 Ridderbos, N. H., Beschouwingen over Genesis I: referaat voor de zevenendertigste wetenschappelijke samenkomst op 7 Juli 1954 Vrije Universiteit te Amsterdam (Assen: Hummelen, [1954])Google Scholar; Ridderbos, N. H., “Beschouwingen over Genesis 1,” Geloof en Wetenschap 53 (1955): 213–232Google Scholar; Ridderbos, N. H., Is There a Conflict Between Genesis 1 and Natural Science? (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1957)Google Scholar.

105 Verslag van de Conferentie over Evolutievraagstukken gehouden op 5 en 6 oktober 1966 in het Evert Kupersoord te Amersfoort ('s-Gravenhage: Christelijk Paedagogisch Studiecentrum, 1967)Google Scholar.

106 Dekker, G., De stille revolutie. De ontwikkelingen van de Gereformeerde Kerken in Nederland tussen 1950 en 1990 (Kampen: Kok, 1992), 103–105Google Scholar.

107 Kuitert, H. M., “Schepping en evolutie,” in Kuitert, Anders gezegd. Een verzameling theologische opstellen voor de welwillende lezer, 2nd ed. (Kampen: Kok, 1970), 38–62, on 40Google Scholar.

108 J. Lever, “De natuuronderzoeker en Genesis” and van de Fliert, J.R., “Enkele kernvragen over Bijbel en natuurwetenschap,” Vrije Universiteitsblad 34 (1969 no. 1): 9–16Google Scholar. Minutes of the meetings in: Archives Faculty of Sciences, Free University Amsterdam. Lever, Jan, Waar blijven we? Een bioloog over de wording van deze aardse werkelijkheid (Kampen: Kok, 1969), esp. 45–64Google Scholar; translated as Lever, Jan, Where Are We Headed? A Biologist Talks About Origins, Evolution, and the Future (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1970)Google Scholar.

109 Deursen, Van, The Distinctive Character, 279–290Google Scholar; Dekker, De stille revolutie, passim.

110 Vuur en vlam. Aspecten van het vrijgemaakt-gereformeerde leven 1944–1969, eds. Kuiper, R. & Bouwman, W. (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, [1994])Google Scholar; and Vuur en vlam. De organisatie van het vrijgemaakt-gereformeerde leven 1944–1994 Deel 2, eds. Kuiper, R. & Bouman, W. (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 1998)Google Scholar.

111 For example, Gereformeerd Schoolblad. Orgaan van de Vereniging van Gereformeerde Onderwijzers en Leraren in Nederland 5 (1962 no. 9–10): 209–321, esp. 226, 229, 273–275.

112 J. C. Janse, “Rondom de eerste hoofdstukken van Genesis”; C. Smits, “Wijsgerige achtergronden van de evolutie-leer”; Rupke, N. A., “Herdatering van het verleden. Inleidende Opmerkingen over een nieuwe Geochronologie,” in Creatie-Evolutie. Referatenbundel van de conferentie van Gereformeerden, met het thema ‘Creatie-Evolutie,’ gehouden op 16 en 17 mei 1967, in het Conferentieoord ‘De Pietersberg,’ te Oosterbeek (Groningen: Veenstra & Visser, 1967)Google Scholar “Evolutietheorie afgewezen als onschriftuurlijk en onwetenschappelijk,” Gereformeerd Gezinsblad, n.d. [May 1967]; Kuiper, R., “Het gedecimeerde corps. Gereformeerd studentenleven en wetenschappelijke initiatieven, 1944–1974,” in Vuur en Vlam 1944–1969, 66–105, on 96–101Google Scholar.

113 Numbers, The Creationists, 306–308; K. Gunnink, “‘Een kwestie van Genade en Opdracht.’ Gereformeerd onderwijs in Groningen,” in Vuur en vlam 1944–1969, 106–131, on 123–124; A.Ph. de V., “Verslag van de lezing van de heer N.A. Rupke te Wageningen op 26 januari 1967,” Lucerna. Gereformeerd Interfaculteit Tijdschrift 7 (1967): 80–83; “Vereniging van Gereformeerde Studenten te Delft,” Gereformeerd Gezinsblad, n.d. [March 1967?]; Jitse M. van der Meer, email message to author, 31 January 2009; Nicolaas A. Rupke, email message to the author, 3 May 2009 and 7 June 2011.

114 Morris, Henry M., The Twilight of Evolution (Grand Rapids, Mich.: Baker, 1963).Google Scholar

115 Morris, H. M., De evolutieleer. Een theorie op haar retour (Groningen: De Vuurbaak, [1969]), 7Google Scholar: ‘in de kerken, die in een vorige generatie zulke getrouwen als Abraham Kuyper en G.Ch. Aalders hebben gekend.’

116 Stichting Uitgave Reformatorische Boeken.

117 Rehwinkel, A. M., De zondvloed. In het licht van de Bijbel, de geologie en de archeologie (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 1970)Google Scholar; Ouweneel, W.J., De ark in de branding, 3rd ed. (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 1978), 165–169Google Scholar. On Rehwinkel: Young, Davis A., The Biblical Flood. A Case Study of the Church's Response to Extrabiblical Evidence (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1995), 254–257Google Scholar.

118 J. A. v. D., “Boekbespreking. De zondvloed.” Nederlands Dagblad, 24 August 1970: ‘Een belangrijke uitgave,’ ‘Dit werk kan ons . . . helpen bij de opzet en de ontwikkeling van Christelijke wetenschap’; Smits, C., “De zondvloed . . . door prof. dr. A.M. Rehwinkel,” Woord en School 3, no. 1 (1971): 25–30Google Scholar: ‘moderne natuurwetenschappelijke dwaalleer,’ ‘eerbied voor Gods Woord,’ ‘er is geen derde weg,’ ‘Wij wensen dit boek in veler handen. Handen van jong en oud.’ I thank Mr. A. Flipse for allowing me to use his historical collection.

119 The people behind the Foundation for the Publication of Reformed Books ended up in the Netherlands Reformed Churches. Cf. Geloof en Wetenschap 68 (1970): 234.

120 A. V. [Verbrugh, A.], “De wankele basis van de evolutieleer,” De Reformatie. Weekblad tot ontwikkeling van het Gereformeerde leven 45 (1969–70): 22–23Google Scholar.

121 J. Kamphuis, “Twee slechts gedeeltelijk benutte kansen,” “Morris en Schilder,” “Schilder en Wij,” “Bekrompen Gereformeerd?” I–VI, De Reformatie 45 (1969–70): 23–24, 27–28, 50–52, 59–60, 67–68, 75, 91–92; on 27: ‘ongemerkt de overgang van het calvinisme naar het fundamentalisme zouden maken.’

122 Schilder, K., “Een vervolg op Assen,” I-III, De Reformatie 13 (1932–33): 82, 98, 130Google Scholar.

123 van Delden, J. A., “Bijbel en natuurwetenschap,” Nederlands Dagblad, 19 September 1970Google Scholar; van Delden, J. A., “De discussie rondom prof.dr. H. M. Morris. Bijbel en natuurwetenschap,” Nederlands Dagblad, 24 July 1970Google Scholar, 5: ‘Liever een boekje als van Morris dan de leiding van prof. J. Lever.’

124 Ouweneel, Ark in de branding, 34n2.

125 Van Delden and others regularly advocated young-earth creationism in the Liberated-Reformed daily in the 1970s and 1980s. Critical publications about creationism and other opinions include den Otter, W., Harmonie tussen Bijbel en natuur (Goes: Oosterbaan & Le Cointre, 1976)Google Scholar; Klapwijk, T. M., “Creationisme,” Radix. Gereformeerd Interfacultair Tijdschrift 4 (1978): 200–219Google Scholar; van der Meer, J. M., “Van Materie tot Mens: Creationisme en Evolutionisme in de Biologie en Theologie,” Radix 12 (1986): 188–214Google Scholar; and some contributions in the volume In het licht van Genesis. Christelijke wetenschappers over schepping en evolutie, ed. Wisse, A.P. (Barneveld: De Vuurbaak, 1986)Google Scholar.

126 The Evangelische Omroep (EO) and the Stichting tot Bevordering van Bijbelgetrouwe Wetenschap, the Evangelische Hogeschool (EH) and the journal Bijbel en Wetenschap.

127 The first four of the long series of Ouweneel's (creationist) books are: Wat is het nu? Schepping of evolutie? (1974), Operatie Supermens (1975), De ark in de branding (1976), Vraag het de aarde eens (1977).

128 van Mulligen, Remco, “De Evangelische Omroep. Calvinistisch product of Amerikaanse kopie?” in A Spiritual Invasion. Amerikaanse invloeden op het Nederlandse christendom, eds. Harinck, George & Krabbendam, Hans (Barneveld: Vuurbaak, 2010), 123–144Google Scholar. See also: International Christian University Quarterly, 1983–1984, Archives of the Evangelical College, HDC.

129 On “depillarization” and secularization in Dutch society in the sixties: J. C. Kennedy, “Building New Babylon: Cultural Change in the Netherlands during the 1960s,” PhD diss., University of Iowa, 1995; and Van Rooden, “Long-term Religious Developments,” 122–123. On the continuation of the neo-Calvinist tradition: Harinck, George, Waar komt het VU-kabinet vandaan? Over de traditie van het neo-Calvinisme (Amstelveen: EON pers, 2007), 18–21Google Scholar.

130 van Delden, J. A., “Creationisme aan de Evangelische Hogeschool,” Bijbel en Wetenschap 15 (1990): 14–16Google Scholar; van Delden, J. A., “Wat is het eigene van de Vrije Universiteit,” Bijbel en Wetenschap 16 (1991): 222–223Google Scholar.

131 For the latter group: G. van den Brink, “De Bijbel als geloofsboek. De Gereformeerde Bond en de Schriftvisie” and van de Beek, A., “De spitsen maken het spel. De Gereformeerde Bond en de cultuur,” in Uw Naam geef eer. Honderd jaar Gereformeerde Bond 1906–2006, ed. Vergunst, P. J. (Zoetermeer: Boekencentrum, 2006), 116–142, 145–164Google Scholar.

132 van Delden, J. A., Schepping en Wetenschap, 2nd ed. (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 1989), esp. 13–29, 94–112, 161–167, 196–205Google Scholar; Francke, Joh., “Nieuw boek van drs. J. A. van Delden—‘Schepping en wetenschap’—een grote aanwinst,” Nederlands Dagblad, 15 December 1977Google Scholar.

133 On the Liberated-Reformed pillar as a “counter-culture”: Kennedy, James, “De kerk als tegencultuur: Vrijgemaakte G-organisaties in historisch perspectief,” Vuur en Vlam 1944–1994 Deel 2, 302–319Google Scholar.

134 van de Fliert, J. R., “Enkele aantekeningen in verband met exegetische vraagstukken omtrent Genesis 1, 2, 3,” Lucerna. Gereformeerd Interfacultair Tijdschrift 3 (1961): 649–659Google Scholar, on 652n6: ‘onlangs verschenen . . . maar wetenschappelijk volkomen onverantwoorde’ and 651: ‘Immers zodoende wordt de inhoud van de Bijbel principieel afhankelijk van de stand van de wetenschap.’

135 van de Fliert, J. R., “De historische geologie in het kader van de reformatorische universiteit,” reprint from Universitas Libera Reformata. Vrije Universiteitsdag 1967, ed. Sizoo, G. J. (Amsterdam: Vrije Universiteit, 1967), 4Google Scholar: ‘in menig opzicht nauw verwant.’

136 van de Fliert, J. R., “Fundamentalism and the Fundamentals of Geology,” International Reformed Bulletin 11 (1968)Google Scholar; and JASA 21 (1969): 69–81; and Faith and Thought 98 (1970): 11–42; van de Fliert, J.R., “Fundamentalisme en de basis der Geologische Wetenschap,” Lucerna 7 (1968): 185–214Google Scholar. On the position of the ASA: Kalthoff, Mark A., “The Harmonious Dissonance of Evangelical Scientists: Rhetoric and Reality in the Early Decades of The American Scientific Affiliation,” Perspectives on Science and Christian Faith 43 (1991): 259–274Google Scholar.

137 Morris, Henry M., “Letter to the Editor,” JASA 22 (1970): 36–37Google Scholar; J.v.D “Boekbespreking. Fundamentalisme en de basis der geologische wetenschappen,” Nederlands Dagblad, 31 January 1969: ‘De inhoud is . . . teleurstellend, negatief. De toon is onsympathiek, verwaten,’ ‘Prof. Van de Flierts eigen uitgangspunt is niet goed. Niet schriftuurlijk,’ ‘Prof. Van de Fliert zal ons leren dat de Schrift niet doorzichtig is, maar dat wij ons bij ons lezen moeten laten corrigeren, leiden door de stand van het huidig wetenschappelijk onderzoek.’ Whitcomb dealt extensively with Fliert, Van de's review in his The World That Perished (Grand Rapids, Mich.: Baker, 1973), 111–128Google Scholar.

138 Additional research should clarify the attitude of Dutch Calvinist immigrants in the United States toward the creationist movement. See: Numbers, The Creationists, 187, 249–255, 304–306; T. A. McIver, “Creationism: Intellectual Origins, Cultural Context, and Theoretical Diversity,” PhD dissertation, University of California, 1989, 118–120, 140–141, 247–250; Boonstra, Harry, Our School: Calvin College and the Christian Reformed Church (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 2001), 117–133Google Scholar; Witham, Larry A., Where Darwin meets the Bible: Creationists and Evolutionists in America (New York: Oxford University Press, 2002), 119–122CrossRefGoogle Scholar.

139 van de Fliert, J. R., “Public Address. The Bible and Geology,” The Christian and Science: A Symposium held at Calvin College April 23, 24, 25, 1969, eds. Ehlers, V. J. & Griffioen, R. D. (Grand Rapids, Mich.: Calvin College, 1969), 55–64, on 63Google Scholar.

140 van Delden, J. A., Adam of aap? (Hilversum: Evangelische Omroep, 1977).Google Scholar

141 On the debate see the special issue on “Evolution and Creation” of Drab. Een blad van de subfakulteit biologie van de Vrije Universiteit, March 1977; and “Valse tegenstelling,” VU Magazine 6 (September 1977): 17–26.

142 van de Fliert, J. R., Enkele opmerkingen en overwegingen bij een afscheid na 25 jaar geologie aan de Vrije Universiteit (Amsterdam: VU Uitgeverij, [1986]), 4Google Scholar: ‘heeft zich teleurgesteld afgewend [en steunt nu] de Evangelische Omroep en de Evangelische Hogeschool.’

143 Schitterend ongeluk of sporen van ontwerp? Over toeval en doelgerichtheid in de evolutie, eds. Dekker, Cees, Meester, Ronald & van Woudenberg, René (Baarn: Ten Have, 2005)Google Scholar; Cf. Blancke, “Creationism in the Netherlands,” passim; and Taede A. Smedes, “Intelligent Design. De Amerikaanse invloed op het Nederlandse debat,” in Spiritual Invasion, 145–162.

144 Larson, Edward J., Trial and Error: The American Controversy over Creation and Evolution, 3rd ed. (New York: Oxford University Press, 2003)CrossRefGoogle Scholar; Numbers, The Creationists, 368–372; Francis Harrold, Raymond Eve & John Taylor, “Creationism, American Style: Ideology, Tactics and Rhetoric in a Social Movement,” in Cultures of Creationism, 67–84.

145 Cf. Numbers, “Reading the Book of Nature through American Lenses,” in Numbers, Science and Christianity in Pulpit and Pew (New York: Oxford University Press, 2007), 59–71, on 68CrossRefGoogle Scholar. The influence of the neo-Calvinist view of science on the development of young-earth creationism was channeled via Dutch immigrants, who had developed their own interpretations of neo-Calvinism. See e.g. Bratt, James D., Dutch Calvinism in Modern America. A History of a Conservative Subculture (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1984)Google Scholar, passim; Bolt, John, “From Princeton to Wheaton: The Course of Neo-Calvinism in North-America,” Calvin Theological Journal 42 (2007): 65–89Google Scholar. For literature on American neo-Calvinists and creationism see note 138.