Hostname: page-component-586b7cd67f-dlnhk Total loading time: 0 Render date: 2024-11-23T22:08:25.944Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

THE MIDDLE–LATE NEOLITHIC TRANSITION AT KOUPHOVOUNO

Published online by Cambridge University Press:  30 October 2014

Chris Mee ,
Bill Cavanagh  and
Josette Renard
Chris Mee
Affiliation:
University of Liverpool
Bill Cavanagh*
Affiliation:
University of Nottingham
Josette Renard
Affiliation:
Université Paul Valéry-Montpellier III
*
[email protected]
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The site of Kouphovouno, just south of Sparta, is one of the main Neolithic sites in Laconia. It was first settled in the Middle Neolithic period and developed into a large village with remains occupying some 4–5 hectares. A joint team from the British School at Athens and the Ecole française d'Athènes carried out excavations at the site in 2001–6. There is evidence for occupation during the Bronze Age, and for an extensive Late Roman villa, but this article concentrates on the chronology of the site during the Middle and Late Neolithic phases. The evidence from stratigraphic sequences, pottery typology, seriation and Bayesian analysis of the radiocarbon dates is brought together to present a detailed chronological sequence covering the period c.5800–5000 bc. In particular the analysis relies on the results from two deep soundings, one excavated in Area C carried down to the natural sediments underlying the site and exposing the earliest period of occupation, and the second in Area G covering the later Middle Neolithic and much of the Late Neolithic phase. The findings from Kouphovouno are placed more generally in the context of finds from other sites in the Peloponnese and in particular in relation to the important sequence from Franchthi Cave. On the basis of the evidence it is argued that the transition from Middle Neolithic to Late Neolithic in southern Greece was not abrupt, as had previously been thought, but showed a gradual evolution. This finding has implications for our understanding of the process of transformation that southern Greece underwent in the course of the later sixth millennium bc.

Η Μετάβαση από την Μέση προς την Ύστερη Νεολιθική Εποχή στο Κουφόβουνο

Η τοποθεσία Κουφόβουνο, νότια της Σπάρτης, είναι ένας από τους πιό σημαντικούς νεολιθικούς οικισμούς της Λακωνίας. Αρχικά κατοικήθηκε στη Μέση Νεολιθική περίοδο και εξελίχθηκε σε ενα μεγάλο χώριο με κατάλοιπα που απλώνονται σε περίπου 40–50 στρέμματα. Μία ομάδα συνεργατών από την Βρετάννικη και την Γάλλικη Σχολή Αθηνών διεχήγηγαν ανασκάφες στον χώρο από το 2001 εως το 2006. Υπάρχουν ενδείξεις εγκατάστασης κατά την Εποχή του Χαλκού και μιάς μεγάλης υστερο-ρωμαïκής επαύλεως, αλλά το άρθρο ασχολείται με την χρονολόγιση του τόπου κατά την Μέση- και Υστέρη-Νεολιθική στάση. Συγκεντρώνονται οι πληροφορίες που προκύπτουν από την στρωματογραφική σειρά, την τυπολογία της κεραμικής, την seriation, και την ανάλυση με μοντέλα Bayesian της χρονολόγοσης μέσω του ράδιο-άνθρακα έτσι ώστε παρουσιάζεται μία λεπτομερή χρονολογική ακολουθία που καλύπτει την περίοδο 5800–5000 π.Χ. Συγκεκριμένα, η ανάλυση βασίζεται στα αποτελέσματα που προέκυψαν από δύο βαθειές τομές: μία που έγινε στην περιοχή C, που ανασκάφτηκε μέχρι την φυσική υποστάθμη του εδάφους κάτω από τον οικισμό και που έφερε στο φως την αρχαιότερη φάση κατοίκησης, και μία δεύτερη στην περιοχή G, που χρονολογείται στην νεώτερη Μέση Νεολιθική και κυρίως στην Ύστερη Νεολιθική Εποχή. Τα ευρήματα από το Κουφόβουνο τοποθετούνται πιό γενικά στο πλαίσιο των ευρημάτων από άλλους συνοικισμούς της Πελοποννήσου και ιδιαίτερα σε σχέση με τα σημαντικά δεδομένα από το σπήλαιο στο Φραγχθί. Με βάση τις πληροφορίες αυτές υποστηρίζεται ότι η μετάβαση από την Μέση προς την Ύστερη Νεολιθική Εποχή στην νότια Ελλάδα δεν έγινε απότομα, όπως επιστεύετο μέχρι τώρα, αλλά δείχνει μία βαθμιαία εξέλιξη. Η ανακάλυψη αυτή έχει αντίκτυπο στις γνώσεις μας όσο αφορά την διαδικασία της αλλαγής που υπέστη η νότια Ελλάδα κατά την διάρκεια του τέλους της έκτης χιλιετηρίδας π.Χ.

Type
Articles
Information
Annual of the British School at Athens , Volume 109 , November 2014 , pp. 65 - 95
Copyright
Copyright © The Council, British School at Athens 2014 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

REFERENCES

Alram-Stern, E. 1996. Die ägäische Frühzeit 1: das Neolithikum in Griechenland (Vienna).Google Scholar
Banning, E.B. 2000. The Archaeologist's Laboratory: The Analysis of Archaeological Data (New York).Google Scholar
Bronk Ramsey, C. 2009. ‘Bayesian analysis of radiocarbon dates’, Radiocarbon 51, 337–60.CrossRefGoogle Scholar
Brown, J.A. 1989. ‘The beginnings of pottery as an economic process’, in van der Leeuw, S.E. and Torrence, R. (eds.), What's New? A Closer Look at the Process of Innovation (London), 203–24.Google Scholar
Buck, C.E., Cavanagh, W.G. and Litton, C.D. 1996. Bayesian Approach to Interpreting Archaeological Data (Chichester).Google Scholar
Cavanagh, W., Mee, C. and James, P. 2005. The Laconia Rural Sites Project (British School at Athens Supp. Vol. 36; London).Google Scholar
Cavanagh, W., Mee, C. and Renard, J. 2004. ‘“Sparta before Sparta”: Report on the intensive survey at Kouphovouno 1999–2000’, Annual of the British School at Athens 99, 49–128.CrossRefGoogle Scholar
Cavanagh, W., Mee, C. and Renard, J. 2007. ‘Excavations at Kouphovouno, Laconia. Results from the 2001 and 2002 seasons’, Annual of the British School at Athens 102, 11–101.Google Scholar
Coleman, J. 1992. ‘Greece, the Aegean and Cyprus’, in Ehrich, E.W. (ed.), Chronologies in Old World Archaeology (Chicago), 1, 247–88, 2, 203–29.Google Scholar
Demoule, J.-P., Gallis, K. and Manolakakis, L. 1988. ‘Transition entre les cultures néolithiques de Sesklo et de Dimini: les catégories céramiques’, Bulletin de Correspondance Hellénique 112, 1–58.Google Scholar
Demoule, J.-P. and Perlès, C. 1993. ‘The Greek Neolithic: A new review’, Journal of World Prehistory 7.4, 355–416.CrossRefGoogle Scholar
Dietler, M. 1996. ‘Feasts and commensal politics in the political economy: Food, power and status in prehistoric Europe’, in Wiessner, P. and Schiefenhövel, W. (eds.), Food and the Status Quest: An Interdisciplinary Perspective (Providence, R.I.), 87–125.Google Scholar
Douzougli, A. 1998. Άρια Αργολίδος: Χειροποίητη Κεραμική της Νεότερης Νεολιθικής και της Χαλκολιθικής Περιόδου (Archaiologikon Deltion Publication 66; Athens).Google Scholar
Efstathiou-Manolakou, I. 2009. ‘Archaeological investigations in the caves of Laconia’, in Cavanagh, W.G., Gallou, C. and Georgiadis, M. (eds.), Sparta and Laconia: From Prehistory to Pre-Modern (British School at Athens Studies 16; London), 5–20.Google Scholar
Farnsworth, M. and Simmons, I. 1963 ‘Coloring agents for Greek glazes’, American Journal of Archaeology 67, 389–96.Google Scholar
Halstead, P. 1992. ‘Dimini and the “DMP”: Faunal remains and animal exploitation in Late Neolithic Thessaly’, Annual of the British School at Athens 87, 29–59.Google Scholar
Halstead, P. 1995. ‘From sharing to hoarding: The Neolithic foundations of Aegean Bronze Age society?’, in Laffineur, R. and Niemeier, W.-D. (eds.), Politeia: Society and State in the Aegean Bronze Age (Aegaeum 12; Liège), 11–20.Google Scholar
Hegmon, M. 1998. ‘Technology, style and social practices: Archaeological approaches’, in Stark, M.T. (ed.), The Archaeology of Social Boundaries (Washington and London), 264–79.Google Scholar
Kontaxi, C. 2007. “Αʹ και Βʹ Κουβελεïκές σπηλιές στο Αλεποχώρι Λακωνίας κατά την Νεολιθική Εποχή”, Πρακτικά του घʹ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών (Πύργος–Γαστούνη–Αμαλιάδα, 11–17 Σεπτεμβρίου 2005) 1, 177–85.Google Scholar
Koumouzeli, M. 1989. “Η κεραμική από την Α′ Κουβελέïκη σπηλιά Αλεποχωρίου Λακωνίας”, Athens Annals of Archaeology 22, 143–60.Google Scholar
Lambert, N., 1981. La grotte préhistorique de Kitsos (Attique) (Recherches sur les grandes civilisations 7; Paris).Google Scholar
Lavezzi, J.C. 1978. ‘Prehistoric investigations at Corinth’, Hesperia 47, 402–51.Google Scholar
Lavezzi, J.C. 2003. ‘Corinth before the Mycenaeans’, in Williams, C.K. II and Bookidis, N. (eds.), Corinth: The Centenary 1896–1996 (Corinth Volume 20; Cambridge, Mass.), 63–74.Google Scholar
Letsch, J. and Noll, V. 1983. ‘Mineralogie und Technik der frühen Keramiken Thessaliens’, Neues Jahrbuch für Mineralogie, Abhandlungen 147, 109–46.Google Scholar
Mee, C. 2007. ‘The production and consumption of pottery in the Neolithic Peloponnese’, in Mee, C. and Renard, J. (eds.), Cooking up the Past: Food and Culinary Practices in the Neolithic and Bronze Age Aegean (Oxford), 200–24.Google Scholar
Pappa, M., Halstead, P., Kotsakis, K. and Urem-Kotsou, D. 2004. ‘Evidence for large-scale feasting at Late Neolithic Makriyalos, N. Greece’, in Halstead, P. and Barrett, J.C. (eds.), Food, Cuisine and Society in Prehistoric Greece (Sheffield Studies in Aegean Archaeology 5; Oxford), 16–44.Google Scholar
Petrie, W.M.F. 1899. ‘Sequences in prehistoric remains’, Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland 29, 295–301.Google Scholar
Phelps, W.W. 2004. The Neolithic Pottery Sequence in Southern Greece (British Archaeological Reports, International Series 1259; Oxford).Google Scholar
Renard, J. 1989. Le site néolithique et helladique ancien de Kouphovouno (Laconie): fouilles de O.-W. von Vacano (1941) (Aegaeum 4; Liège).Google Scholar
Rivals, F., Gardeisen, A. and Cantuel, J. 2011. ‘Domestic and wild ungulate dietary traits at Kouphovouno (Sparta, Greece): Implications for livestock management and paleoenvironment in the Neolithic’, Journal of Archaeological Science 38, 528–37.Google Scholar
Sampson, A. 1997. Το Σπήλαιο των Λιμνών στα Καστριά Καλαβρύτων (Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών 7; Athens).Google Scholar
Schneider, G., Knoll, H., Gallis, K. and Demoule, J.-P. 1991. ‘Transition entre les cultures néolithiques de Sesklo et de Dimini: Recherches minéralogiques, chimiques et technologiques sur les céramiques et les argiles’, Bulletin de Correspondance Hellénique 115, 1–64.Google Scholar
Souvatzi, S.G. 2008. A Social Archaeology of Households in Neolithic Greece: An Anthropological Approach (Cambridge).Google Scholar
Tomkins, P. 2009. ‘Domesticity by default: Ritual, ritualization and cave use in the Neolithic Aegean’, Oxford Journal of Archaeology 28, 125–53.Google Scholar
Vaiglova, P., Bogaard, A., Gardeisen, A., Rivals, F., Cavanagh, W., Mee, C. and Renard, J. forthcoming. ‘Reconstructing the scale and intensity of agricultural practice at Neolithic Kouphovouno using stable isotopes of wild and domestic flora and fauna’, in Laffineur, R. and Rougemont, F. (eds.), Physis. L'environnement naturel et la relation homme-milieu dans le monde égéen protohistorique. 14ème Rencontre égéenne internationale, 11–14 décembre 2012.Google Scholar
Vitelli, K.D. 1993. Franchthi Neolithic Pottery, 1: Classification and Ceramic Phases 1 and 2 (Excavations at Franchthi Cave, Greece 8; Bloomington, Indiana).Google Scholar
Vitelli, K.D. 1997. ‘Inferring firing procedures from sherds: Early Greek kilns’, in Rice, P.M. (ed.), The Prehistory and History of Ceramic Kilns (Westerville, Ohio), 21–40.Google Scholar
Vitelli, K.D. 1999. Franchthi Neolithic Pottery, 2: The Later Neolithic Ceramic Phases 3 to 5 (Excavations at Franchthi Cave, Greece 10; Bloomington, Indiana).Google Scholar
Vitelli, K.D. 2007. Lerna V: The Neolithic Pottery from Lerna (Princeton, N.J.).Google Scholar
Weinberg, D.R. 1962. ‘Excavations at prehistoric Elateia’, Hesperia 31, 158–209.Google Scholar
Weinberg, D.R. 1970. ‘The Stone Age in the Aegean’, CAH 13, Vol. 1, Part 1, 557–618.Google Scholar
Wolters, P. 1891. ‘Marmorkopf aus Amorgos’, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 16, 46–58.Google Scholar
Zouridakis, N. and Papathanasopoulos, G. 1995. Χρονολογήσεις με τη μέθοδο του ραδιενέργου άνθρακα στο Νεολιθικό σπήλαιο Αλεπότρυπα Διρού (Athens).Google Scholar