Regional exchange and exclusive elite rituals in Iron Age central Anatolia: dating, function and circulation of Alişar-IV ware

Abstract

Alişar-IV ware is one of the most characteristic ceramic productions of early first-millennium BC central Anatolia and the only one characterised by painted figurative motifs besides geometric decorations. The ongoing excavations at Niğde-Kınık Höyük have uncovered a collection of fragments belonging to 42 Alişar-IV vessels, and this systematic material study of these sherds contributes much to understanding aspects of their production, use and consumption. Petrographic and chemical evidence presented in this study indicates that two-thirds of them were produced locally. Conversely, the study of Alişar-IV fragments from other regions of the Anatolian plateau has shown that they are non-local productions. We thus suggest that Alişar-IV ware is a product of a few centres within south-central Anatolia and that, from there, it circulated among and beyond these centres. Radiocarbon dating indicates that the main period of production of this ware covers the tenth and ninth centuries BC, in agreement with the evidence from Polatlı Yassı Höyük, Kaman-Kalehöyük and Böğazköy-Büyükkaya. The small number of Alişar-IV vessels found at each site is indicative of a limited, exclusive production. A combined study of their shapes and iconography might support the hypothesis that the Alişar-IV ware was primarily associated with wine circulation and consumption.

Alişar-IV seramiği, MÖ 1. binyılın başlarında Orta Anadolu'nun en karakteristik seramik ürünlerinden biri olup, geometrik bezemelerin yanı sıra boyalı figüratif motiflerle karakterize edilen tek seramik grubudur. Niğde-Kınık Höyük'te devam eden kazılarda Alişar-IV kaplarına ait 42 parçadan oluşan bir koleksiyon ortaya çıkarılmıştır. Bu parçaların sistematik olarak incelenmesi, bunların üretim, kullanım ve tüketim durumlarının anlaşılmasına büyük katkı sağlamıştır. Bu çalışmayla ortaya çıkan petrografik ve kimyasal kanıtlar, bunların üçte ikisinin yerel olarak üretildiğini göstermektedir. Buna karşılık, Anadolu platosunun diğer bölgelerinde bulunan Alişar-IV seramik parçalarının da incelenmesi, bunların da yerel olmayan üretimler olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, Alişar-IV seramiğinin Orta Anadolu'nun güneyinde birkaç merkezin ürünü olduğunu ve bu merkezler arasında ve civarında dolaşım gösterdiğini düşünmekteyiz. Radyokarbon tarihlemesi, Polatlı Yassı Höyük, Kaman-Kalehöyük ve Böğazköy-Büyükkaya'dan bulunan kanıtlarla uyumlu olarak, bu seramiğin asıl üretim döneminin MÖ 10. ve 9. yüzyılları kapsadığını göstermektedir. Bu yerleşim yerlerinde bulunan az sayıda Alişar-IV kabı, sınırlı ve özel bir üretimin göstergesidir. Kap şekilleri ve ikonografilerinin birlikte incelenmesi, Alişar-IV seramiğinin öncelikle şarap dolaşımı ve tüketimi ile ilişkili olduğu varsayımını destekleyebilmektedir.